| شماره شناسایی
|
:
|
18883599
|
| شماره مدرک
|
:
|
۶۶۹۸۹
|
| نام عام مواد
|
:
|
[دستنامه فنی]
|
| شناسه افزوده
|
:
|
اسدی کنگرشاهی، علی
|
|
|
:
|
اخلاقی امیری، نگین
|
| عنوان اصلي
|
:
|
نیتروژن و مدیریت مصرف آن در درختان مرکبات
|
| نام نخستين پديدآور
|
:
|
علی اسدی کنگرشاهی، نگین اخلاقی امیری
|
| صفحه شمار
|
:
|
۱۱۰ص.
|
| وضعیت انتشار
|
:
|
انتشارات موسسه تحقیقات خاک و آب، ۱۴۰۳
|
| فروست
|
:
|
شماره ثبت ۶۶۹۸۹ مورخ ۲۱-۱۲-۱۴۰۳
|
|
|
:
|
سامانه مدیریت انتشارات علمی
|
| خلاصه یا چکیده
|
:
|
نیتروژن مهمترین عنصر غذایی برای تولید مرکبات است و نسبت به عناصر دیگر، تاثیر بیشتری در رشد، ظاهر، تولید و کیفیت میوه دارد. وقتی که فراهمی نیتروژن کاهش یابد رشد رویشی، کند خواهد شد و شاخ و برگ، سبز کم‌رنگ یا زرد می‌شوند. اگر در درختان میوه، نیتروژن برای مدت زمانی طولانی، کمتر از مقدار بهینه مصرف باشد اندامهای جدید (به ویژه برگ‌های جدید) نیتروژن مورد نیازشان را به وسیله بازیافت نیتروژن از برگ‌های مسن تامین میکنند. بنابراین برگ‌های مسن، قبل از بلوغ (یا موعد مقرر) ریزش میکنند که منجر به تنک شدن تاج درخت میشود. علی‌رغم این‌که برگ‌های مرکبات باید برای دو سال یا بیشتر فعالیت کنند عمرشان به یک‌سال یا کمتر کاهش مییابد. رنگ سبز برگ‌های باقی‌مانده روی تاج درختان، ممکن است تقریبا طبیعی باشد ولی درون تاج درخت تقریبا خالی میشود و عملکرد آنها تا حدودی کاهش مییابد اما منحنی نمادین پاسخ عملکردی درختان مرکبات به مصرف نیتروژن نشان می‌دهد که کاهش بیشتری در فراهمی نیتروژن لازم است تا عملکرد این درختان به طور شدید کاهش یابد. در برخی موارد، با تداوم کمبود نیتروژن، ریزش برگ، ریزش میوه و مرگ سرشاخهها ممکن است رخ دهد. اگر غلظت نیتروژن در برگ مرکبات بیشتر از مقداری باشد که علائم کمبود ظاهر شود با مصرف نیتروژن تا مقدار بهینه، رشد شاخه‌ها و عملکرد افزایش خواهد یافت. غلظت کافی نیتروژن در برگ درختان مرکبات برای حداکثر رشد رویشی، گلدهی و عملکرد میوه مورد نیاز است. از طرف دیگر غلظت زیاد نیتروژن، رشد رویشی درختان را افزایش می‌دهد و ممکن است به مصرف بیشتری از دیگر عناصر غذایی (به ویژه پتاسیم) نیاز باشد. مصرف زیاد نیتروژن، موجب افزایش رشد رویشی و کاهش عملکرد میوه درختان میشود.
نیتروژن یک ترکیب عنصری ضروری در تعدادی از ترکیبات آلی عمومی و مهم ( اسیدهای آمینه، پروتئینها و اسیدهای نوکلئیک) است و حدود 2 تا 4 درصد وزن خشک گیاهان را تشکیل می‌دهد در بیشتر خاک‌ها، نیتروژن مهمترین عامل محدود کننده رشد است. لذا مدیریت مصرف نیترون میتواند بیشترین تأثیر در افزایش عملکرد محصول داشته باشد(منگل و کرکبای، 1987). عملکرد محصول بیشتر به فراهمی نیتروژن غیرآلی بستگی دارد و مصرف بهینه کودهای نیتروژنی موجب افزایش تولید میشود و به طور کلی بدون مصرف کودهای نیتروژنی تأمین غذا برای کل جمعیت جهان غیر ممکن است(منگل، 1992). از طرف دیگر، هزینه پایین کودهای نیتروژنی در مقایسه با دیگر کودها و ضرورت مصرف آن برای افزایش تولید، منجر به توسعه مصرف سطوح بالای کودهای نیتروژنی شده است که به نوبه خود میتواند موجب بروز مشکلات اکولوژی و زیست محیطی به ویژه در مناطق شمالی کشور شود.
به طور کلی برخی پژوهش‌ها در مورد درختان میوه نشان داده است که نیتروژن مصرفی در اوایل بهار، بیشتر به رشد رویشی سرشاخهها اختصاص پیدا میکند در حالی که نیتروژن مصرفی در آخر فصل بیشتر به اندامهای ذخیره مانند پوست ریشهها و تنه درختان میرود و مقدار کمی هم به جوانههای در حال توسعه منتقل میشود و محلولپاشی پس از برداشت یکی از راهکارهای عملی برای افزایش نیتروژن ذخیره جوانهها در اواخر فصل رشد است(سنچز، 1992؛ اسدی کنگرشاهی و اخلاقی امیری، 1393).
در اواخر فصل رشد، درختان میوه با تحرک مجدد نیتروژن از برگ‌ها به بافتهای چوبی، به حفظ و ذخیره نیتروژن کمک میکنند این نیتروژن ذخیره شده، در اوایل فصل بعدی رشد قابل استفاده است. برای اصلاح و بهبود مدیریت و راندمان مصرف کودهای نیتروژنی در باغها، شناخت روند ذخیره نیتروژن، راهکارهای افزایش ذخیره نیتروژن، انتقال مجدد، چرخش داخلی آن و سهم آن نسبت به بودجه کل نیتروژن درختان بسیار ضروری است. همچنین بررسی تغییرات نیتروژن ذخیره در درختان و مشارکت آن در رشد رویشی، تشکیل گل و میوه درختان در اوایل فصل، اهمیت زیادی در مقدار و برنامهریزی کوددهی درختان دارد. شناخت بهتر این نیتروژن ذخیره و چرخش داخلی آن همراه با راندمان بیشتر مصرف کوددهای نیتروژنی، ممکن است به طور واقعی منجر به افزایش راندمان مصرف، راندمان فیزیولوژیکی و راندمان عملکرد و همچنین کاهش مصرف بیرویه کوددها در باغها شود. سود حاصل از این کاهش مصرف نه فقط ناشی از کاهش هزینه تولید و بهبود درک عمومی کشاورزان مدرن است بلکه ناشی از افزایش تشکیل میوه، افزایش عملکرد و بهبود کیفیت بهتر میوههای تولیدی است که میتواند به باغدار برگردد (شوگر و همکاران، 1992؛ سنچز و همکاران، 1995).
به طور کلی حدود 100 تا 400 کیلوگرم نیتروژن در هکتار در سال برای یک باغ بارده مرکبات در مناطق مختلف جهان مصرف میشود. نیتروژن به صورت دوره‌ای برای تامین نیتروژنی که توسط برداشت میوه خارج شده از باغ و همچنین نیتروژن ذخیره مصرف میشود. با این حال، نیاز سالانه نیتروژن درختان میوه بسیار کمتر از محصولات زراعی است. هدف این مقاله، درک بهتر اهمیت نیتروژن، ارزیابی پاسخ درختان مرکبات به کوددهی نیتروژن، شناخت تراز نیتروژنی و مقدار کوددهی، زمان مناسب کوددهی، ذخیره‌‌سازی و انتقال مجدد، کوددهی خاکی، کودآبیاری و محلولپاشی نیتروژن برای درختان مرکبات است که میتواند در مدیریت و بهینه‌سازی توصیه‌های کودی نیتروژن بسیار موثر باشد..
نیتروژن مهمترین عنصر غذایی برای درختان میوه است. در درختان میوه بیشتر نیتروژن به شکل نیترات توسط ریشهها جذب میشود و مقداری که به شکل آمونیم جذب میشود بسیار کمتر از نیترات است. جذب نیترات به انرژی نیاز دارد بنابراین ریشهها، باید کربوهیدرات برای جذب آن مصرف نمایند. نیترات در گیاه، ابتدا به آمونیم و سپس به ترکیبات آمونیمی تبدیل میشود. این ترکیبات آمونیمی شامل آمینواسیدها، آمینها و آمیدها است بیشتر نیتروژن به شکل ترکیبات آمونیمی در درختان میوه ذخیره و انتقال مییابد (اسدی کنگرشاهی و اخلاقی امیری؛ 1393؛ شهیر و فئوست، 1980). نتایج گزارش‌های مختلف نشان می‌دهد که مدیریت مصرف نیتروژن در طی فصل رشد، به ویژه مصرف خاکی آن در اواخر فصل رشد موجب افزایش نیتروژن ذخیره در سرشاخهها، برگ‌ها و ریشه‌های فیبری میشود و این افزایش نیتروژن ذخیره موجب افزایش گلدهی و تشکیل میوه در سال بعد خواهد شد (سریواستاوا و سینگ، 2003؛ کاکس و همکاران، 2001؛ تاجیبانا و یاهاتا، 1996).
در بیشتر گیاهان چوبی، نیتروژن مورد نیاز اندامهای جدید در اوایل فصل رشد توسط نیتروژن آلی از دیگر اندامهای درخت مانند برگ‌ها، جوانهها، سرشاخهها و ریشهها تهیه میشود، نتایج برخی مطالعات نشان داده است که بیشتر از 70 درصد نیاز نیتروژن اندامهای جدید در اوایل فصل رشد از نیتروژن ذخیره شده در اندامهای قدیمی تامین میشود، همچنین در مورد گلها، حدود 80 درصد از نیاز نیتروژن آنها از نیتروژن ذخیره شده در اندامهای قدیمی می‌آید. اما با افزایش سن اندامهای جدید، نقش نیتروژن محلول خاک در تامین نیتروژن مورد نیاز آنها افزایش مییابد(دانگ و همکاران، 2002).
پاییز مناسترین زمان برای مصرف برخی عناصر غذایی برای درختان میوه است به ویژه، اگر این عناصر برای این درختان محدود کننده باشند. نیتروژن مصرف شده در این درختان برای رشد اوایل فصل و همچنین تأمین نیتروژن جوانههای گل و رشد اولیه میوهچهها از اندامهای ذخیره درخت و دیگر قسمتهای چوبی گیاهان تامین میشود. بنابراین، برای باغدار اهمیت دارد که درختان با نیتروژن کافی به خواب بروند. محلولپاشی اوره در پاییز، روشی مناسب برای تأمین نیتروژن درختان میوه است. این نیتروژن، سپس به آسانی به خارج از برگ انتفال پیدا میکند و وارد محلهای ذخیره طولانی مدت میشود. این روش برای مناطقی با بارندگیهای زیاد در اوایل فصل رشد و سطح آب زیرزمینی بالا مناسبتر میباشد(سنچز و همکاران، 2006).
دینامیک نیتروژن در بافتهای درختان میوه نشان داده است که آزادسازی نیتروژن از اندامهای ذخیره برای رشد فصل جاری تا حدود دو ماه بعد از شکوفایی گلها ادامه دارد(رافت و همکاران، 2001). دوره گلدهی و تشکیل میوه در درختان میوه، از حیاتی‌ترین مراحل فنولوژی رشد میوه در این درختان است و بیشترین تأثیر بر عملکرد و کیفیت نهایی میوه دارد در این مرحله بیشترین تقاضا برای عناصر غذایی به ویژه نیتروژن وجود دارد، در مقابل درجه حرارت خاک در این زمان معمولا پایین است و این درجه حرارت پایین منطقه ریشه موجب کاهش فعالیت‌های متابولیک ریشه، حلالیت عناصر غذایی در محلول خاک و انتقال آنها در گیاه میشود. بنابراین توانایی درختان برای استفاده از عناصر غذایی خاک به بسیاری از عوامل دیگر، غیر از تقاضای گیاه بستگی دارد و این عوامل ارتباطی با تقاضای گیاه ندارند (لوات و همکاران، 1988؛ اسدی کنگرشاهی، 1398).
بنابراین با توجه به نیاز زیاد درختان میوه به نیتروژن و کارایی پایین آن به ویژه در اوایل فصل، ارائه روشهای مناسب برای افزایش کارایی آن و کاهش هدرفت آن یکی از اهداف بیشتر برنامههای تحقیقاتی در جهان است. یکی از روشهای بهبود کارایی نیتروژن در درختان میوه به ویژه در اوایل فصل رشد، محلولپاشی پاییزه اوره در درختان میوه بعد از برداشت میوه است که میتواند مصرف خاکی نیتروژن را کاهش یا حتی در صورت امکان جایگزین آن شود و در این روش، نیتروژن با کارایی بالا توسط برگ‌ها جذب میشود (رزکرانس و همکاران، 1998). پس از محلول پاشی اوره، نیتروژن وارد شده به برگ‌ها به تدریج به برخی اندامهای دائمی درختان انتقال و ذخیره میشود و این نیتروژن ذخیره شده در بهار سال بعد به آسانی برای گلها، میوهچهها و رشد سرشاخهها قابل استفاده است(رزکرانس و همکاران، 1998؛ تاگلیاوینی و همکاران،1998). نیتروژن محلولپاشی شده به شکل اوره در پاییز به آسانی توسط برگ‌ها جذب میشود و در کل اندامهای درختان از جمله ریشه توزیع میشود. بنابراین محلولپاشی پاییزه میتواند روش مناسبی برای جایگزینی مصرف خاکی در اوایل فصل سال به ویزه در مناطقی با بارندگی بیشتر در ابتدای فصل رویشی باشد که میتواند موجب افزایش کارایی مصرف نیتروژن و کاهش پتانسیل آلودیگیهای زیست محیطی شود (جانسون و آمدریس، 2001). بنابراین در این دستنامه تلاش شده است که نیتروژن در خاک، جذب و انتقال، تحرک در برگ و میوه، مدیریت مصرف نیتروژن متناسب با فنولوژی رشد میوه، ذخیره نیتروژن درختان، نقش نیتروژن در گلدهی، تشکیل میوه و تناوب باردهی، انتقال مجدد نیتروژن در شروع فصل، روش مصرف (به ویژه کودآبیاری، محلولپاشی و ...)، کودهای نیتروژنی حلالیت و امکان اختلاط آنها، نقش نیتروژن در ناهنجاری‌های فیزیولوژیکی و کیفیت میوه و .... مورد بحث قرار گیرد و در پایان توصیه‌های لازم به باغداران ارائه شود.
|