|
" مطالعه برخي از شاخصهاي زيستي و غير زيستي در حوضچه هاي استحصال نمک در بندر امام(ماهشهر) "
کيان ارثي ننادگاني، فرحناز
| شماره شناسایی
|
:
|
18884497
|
| شماره مدرک
|
:
|
۶۷۶۷۴
|
| نام عام مواد
|
:
|
[گزارش نهایی -تجاری]
|
| شناسه افزوده
|
:
|
کيان ارثي ننادگاني، فرحناز
|
|
|
:
|
بهمني، محمود
|
|
|
:
|
جهاني، نجمه
|
|
|
:
|
حکمت پور، فاطمه
|
|
|
:
|
هوشمند، حسين
|
|
|
:
|
بني طرفي زادگان، جميل
|
|
|
:
|
مزرعاوي، محسن
|
|
|
:
|
جلالي، کبري
|
|
|
:
|
عوفي، فريدون
|
|
|
:
|
رفاقت، سالم
|
|
|
:
|
ذبايح نجف آبادي، مجتبي
|
|
|
:
|
شيرمحمدي، مهرناز
|
|
|
:
|
يوسفي سياه کلرودي، سيامک
|
|
|
:
|
آهنگرزاده، مينا
|
|
|
:
|
مرتضوي زاده، سيدعبدالصاحب
|
|
|
:
|
مهرجويان، شاپور
|
|
|
:
|
خرمي نيا، بهاره
|
|
|
:
|
بني اسد، سهيلا
|
| عنوان اصلي
|
:
|
مطالعه برخي از شاخصهاي زيستي و غير زيستي در حوضچه هاي استحصال نمک در بندر امام(ماهشهر)
|
| نام نخستين پديدآور
|
:
|
کيان ارثي ننادگاني، فرحناز
|
| عنوان اصلي به زبان ديگر
|
:
|
Study of some biotic and abiotic indicators in salt extraction ponds in Imam Port (Mahshahr)
|
| وضعیت انتشار
|
:
|
تهران: موسسه تحقيقات علوم شيلاتي کشور، ۱۴۰۴
|
| فروست
|
:
|
شماره ثبت ۶۷۶۷۴ مورخ ۱۴۰۴/۰۴/۳۱۶۷۶۷۴
|
|
|
:
|
شماره طرح : 4-74-12-083-020756
|
|
|
:
|
سامانه سمپات
|
| توصیفگر
|
:
|
حوضچه استحصال نمک
|
|
|
:
|
خور اودله
|
|
|
:
|
شاخصهاي زيستي و غير زيستي
|
|
|
:
|
بندر امام (ماهشهر)
|
| شماره ثبت
|
:
|
۴۹۴۷
|
| خلاصه یا چکیده
|
:
|
منطقه ويژه اقتصادي پتروشيمي در محدوده اي به وسعت حدود ۲۸۵۰ هكتار در جنوب غربي ايران و در ساحل خليج فارس، واقع در شهرستان بندر ماهشهر، شهر بندرامام خميني (ره) قرار گرفته است.اين منطقه با توجه به موقعيت طبيعي و جغرافيايي و همچنين برخورداري از تسهيلات قانوني مناطق ويژه، به منظور توسعه صنعت و تجارت به ويژه صنايع پتروشيمي و صنايع پايين دستي، تأمين منافع اقتصادي، اجتماعي و ملي، جذب تكنولوژي هاي جديد و افزايش اشتغال ايجاد گرديده است. دریاچه مصنوعی نمک جهت استحصال نمک برای تولید کلر واحد کلر آلکالی پتروشیمی بندر امام خمینی در زمان قبل از انقلاب ساخته شده و آب شور دریا توسط چند پمپ غول پیکر به حوضچه های این دریاچه منتقل و بعد از مراحل تبخیر به نمک تبدیل میشود.
تلفات هزاران قطعه ماهی در حوضچه استحصال نمک در ماهشهر در تاریخ ۱۴ و ۲۳ مرداد ماه سال 1401سبب بروز نگرانی دوستداران محیط زیست و مدیران و مسئولان مربوط شده است. لذا جهت کسب اطلاعات کاملتر و مستمر از وضعیت منطقه و به منظور روشن شدن فرضیه ارتباط یا عدم ارتباط فعالیت های صنایع پتروشیمی مستقر در منطقه ویژه با این حادثه نیاز به مطالعه جامع و کاملی در خصوص وضعیت پارامترهای زیستی و غیر زیستی در منطقه احساس گردید. لذا در این مطالعه به بررسی این پارامترها و ارتباط آن آبزیان ساکن در این حوضچه پرداخته شد.
در ابتدا و پس از بازدید از منطقه و جمع آوري اطلاعات اولیه تعداد 8 ایستگاه نمونه برداری انتخاب شد. ایستگاههای انتخابی به ترتیب در خور اودله، نزدیکی ورودی فاضلاب به خور، قبل از ایستگاه پمپاژ به حوضچه ها، و در درون حوضچه شماره یک، دو انتخاب شد. نمونه برداری از رسوبات و آب در ایستگاههای انتخابی به صورت ماهانه از خرداد 1402 تا اردیبهشت 1403 به‌وسیله گراب مدل ون ویین با سطح پوشش 0625/0 مترمربع و بطری نمونه بردار آب انجام شد. نمونه برداری از فاکتورهای غیر زیستی آب و رسوب در ایستگاه¬های انتخابی به صورت ماهانه و شناسایی و شمارش ماکروزئو و فیتوپلانكتون و بنتوز به صورت فصلی انجام شد.
مقادیر اکسیژن محلول در اکثر ایستگاهها و در طول مطالعه در محدوده مجاز برای حیات آبزیان قرار داشت. BOD5 در محدوده آب های پاک تا آلودگی ضعیف و در حد مجاز برای آبزی پروری بود و مقادیر آن از خور به سمت دورن حوضچه ها به دلیل افزایش بار آلی افزایش می یابد. مقدار مواد مغذی( نیترات) بالاتر از حد مجاز برای آبزیان بود و میزان آمونیاک و نیتریت در محدوده مجاز برای آبزی پروری اندازه گیری شد. مقدار مواد مغذی( فسفات) در حد مجاز برای آبزیان به جز ایستگاه 6 تا8 که در محدوده خروجی پساب صنعتی بود. همچنین میزان فسفات روند کاهشی را از ایستگاه خور به سمت حوضچه ها داشت. میزان اسیدیته آب نوساناتی چندانی نداشت.
محاسبه شاخص كيفيت آب (WQS) نشان داد که کلیه ایستگاههای یک تا پنج داراي رتبه و كيفيت پايين و ایستگاههای شش تا هشت دارای رتبه ضعیف از لحاظ کیفیت آب بودند.
بررسی سموم در آب و رسوب نشان داده که سموم کشاورزی در حد مجاز بود و ترکیبات هیدروکربنی در محدوده بار آلودگی کم در منطقه گزارش شد و مقادیر فلزات در آب در حد مجاز برای آبزیان بودند. اگر چه مقادیر فلزات در رسوب در مقایسه با شاخص های استاندارد رسوب در حد مجاز های استاندارد رسوب امریکا و کانادا برای آبزیان بودند ولیکن ما شاهد روند افزایشی در ایستگاه های حوضچه نسبت به ایستگاه ورودی به دلیل مواد آلی بالاتر و شوری بیشتر بودیم.
میزان درصد مواد آلی در همه فصل ها در ایستگاه ورودی ( خور ادوله) کمتر از ایستگاه های واقع در حوضچه های استحصال نمک می باشد. هر چند که منطقه مورد مطالعه در محدوده مناطق غیر آلوده قرار دارد ولی به دلیل ورود پساب فاضلاب شهری ( در ایستگاه 2 بالاتر از خور) و حضور بقایای جانوران و پلانکتون های مرده و فضولات پرندگان و نبود هرگونه اقدام اصلاحی مانند خشک کردن بستر و ایجاد جریانات آبی و لایروبی، میزان مواد آلی در حوضچه های نمکی بیشتر بود.
میزان تنوع و غنای گونه ایی زئو و فیتوپلانکتون ها در ایستگاه ورودی(خور اودله) نسبت به ایستگاه های درون حوضچه ها بیشتر بود. احتمالاً نامساعد بودن شرایط اکولوژیکی مانند افزایش دما و افزایش شوری و در نتیجه کاهش میزان اکسیژن محلول از سمت خور به سمت حوضچه ها می تواند دلیلی بر توجیه این کاهش باشد.
مقايسه پارامترهاي فراواني و تنوع در مطالعه اخير و سوابق اطلاعاتي منطقه نشان مي¬دهد كه تنوع درگروه های ماکرو بنتوزی نسبت به سالهاي گذشته بسیاركمتر شده است. در مجموع با توجه به اينكه درپارامترهای زیستی مانند فراوانی و تنوع اختلاف معني داري را شاهد نبودیم، در ميزان تنوع و فراواني رده هاي مختلف بنتوزها در خور اودله اختلافات زیادی وجود نداشت. نتايج آلودگي شاخص های كيفيت آب براساس بزرگ بی مهرگان کفزی وAMBI ، درجه آلودگي منطقه مورد مطالعه را تائيد می نماید. به طور كلي خور اودله درایستگاه های قبل از حوضچه ها وضعيت آلودگي کم تا متوسط و در ایستگاه های درون حوضچه ها آلودگی متوسط تا شدید را نشان می دهد و پارامترهاي بيولوژيك جوامع بنتيك و ساير پارامترهاي زيستي روند رو به نزول كيفيت اكولوژيك را براي خوراودله به ویژه در حوضچه های استحصال نمک بيان مي دارند. میزان درصد مواد آلی در همه فصلها در ایستگاه ورودی ( خور ادوله) کمتر از ایستگاه های حوضچه ها می باشد. احتمالا ورود پساب فاضلاب شهری میتواند عاملی برای افزایش بار مواد الی به هنگام مد و پمپاژ آب درون حوضچه ها باشد و همچنین با توجه به عمر 50 ساله حوضچه ها و مورد مواد الی و بقایای جانوران و پلانکتون های مرده و فضولات پرندگان و نبود هرگونه اقدام اصلاحی مانند خشک کردن بستر و ایجاد جریانات آبی و لایروبی، باعث افزایش مواد الی در رسوبات حوضچه ها نسبت به ایستگاه ورودی خور ادوله شد.
گونه های ماهیان صید شده در نمونه برداریهای از ماهیان با ارزش اقتصادی کم محسوب می شوند. هیچکدام از این ماهیان در فهرست گونه های حفاظت شده و یا بر اساس اعلام اتحادیه بین المللی حفاظت از طبیعت (IUCN)، در فهرست قرمز(Red List) و در معرض تهدید محسوب نمی باشند. غالبا از نظر شیلاتی و مصرف انسانی با ارزش و اهمیت نیستند و یا از ارزش خوراکی (اقتصاد شیلاتی) کمی برخوردار هستند. تعداد میگو سفید صید شده بسیار کم بود. اگرچه گونه های صید شده ارزش اقتصادی کمی دارند اما اهمیت اکولوژیکی آنها باعث می شود که از تلف شدن تا جایی که امکان دارد جلوگیری نمود و راهکارهای مناسبی در جهت حفظ و یا حذف این گونه های در نظر گرفته شود. صید گونه های که در حوضچه ها به ناچار وارد شده در فصل مناسب و به حداقل رساندن تلفات ناشی از افزایش دما و ایجاد شرایط نامناسب زیستی در جهت کاهش تلفات پیشنهاد میگردد.
نتایج این بررسی بر روی تعداد کل کلی¬فرم و کلی فرم مدفوعی نشان داد که میانگین تعداد این دو شاخص در تمام فصول نمونه برداری در ایستگاه 5 کمترین میزان و در ایستگاه 2 و 3 بیشترین میزان را دارا است. نتایج نشان داد، کمترین مقدار میانگین در دو شاخص كلي¬فرم كل و کلی¬فرم مدفوعی در 4 ایستگاه نمونه برداری شده در بهار و بیشترین میزان درپاییز و زمستان بود. تعداد كليفرم کل و کلی فرم مدفوعی در هیچ یک از ایستگاه¬های نمونه برداری شده، بالاتر از حد مجاز نبوده و به عنوان يك آلودگي خطرآفرين در اين منطقه به عنوان محل زندگي آبزيان وصيد آن ها محسوب نمي شود.
در کل، با توجه به شرایط منحصربه‌فرد حوضچه های نمکی از لحاظ شوری و تبخیر بالا و حضور گونه های ماهی و میگو در حوضچه ها ، نظارت منظم و ارزیابی وضعیت کیفی را برای تدوین اقدامات مدیریتی مناسب برای حفاظت از زیستگاه‌های حیاتی و تنوع زیستی این مجموعه آبی ضروری می‌سازد.
|
|
|
:
|
The Petrochemical Special Economic Zone is located in an area of approximately 2,850 hectares in southwestern Iran and on the coast of the Persian Gulf, in Bandar Mahshahr County, Bandar Imam Khomeini City (RA). This zone, considering its natural and geographical location and also enjoying the legal facilities of special zones, has been established in order to develop industry and trade, especially petrochemical industries and downstream industries, to provide economic, social and national benefits, to absorb new technologies and to increase employment. The artificial salt lake was built before the revolution to extract salt for the production of chlorine for the Bandar Imam Khomeini Petrochemical Chlor-Alkali Unit, and the seawater is transferred to the ponds of this lake by several giant pumps and is converted into salt after evaporation.
The deaths of thousands of fish in the salt extraction pond in Mahshahr on 14 and 15 August 1401 have caused concern among environmentalists and relevant managers and officials. Therefore, in order to obtain more complete and continuous information about the situation of the region and to clarify the hypothesis of the relationship or lack of relationship between the activities of petrochemical industries located in the special area and this incident, a comprehensive and complete study was felt regarding the status of biological and non-biological parameters in the region. Therefore, in this study, these parameters and their relationship with aquatic animals living in this pond were examined. Initially, after visiting the region and collecting initial information, 8 sampling stations were selected. The selected stations were selected in the Odleh inlet, near the sewage inlet to the inlet, before the pumping station to the ponds, and inside pond number one, respectively. Sampling of sediments and water at the selected stations was carried out monthly from June 1402 to May 1403 using a Van Veen model grab with a coverage area of 0.0625 square meters and a water sampler bottle. Sampling of abiotic factors of water and sediment was carried out at selected stations on a monthly basis and identification and counting of macrozoo, phytoplankton and benthos was carried out seasonally.
Dissolved oxygen levels were within the permissible range for aquatic life at most stations and throughout the study. BOD5 was within the range of clean to slightly polluted waters and within the permissible range for aquaculture, and its levels increased from the estuary to the inside of the ponds due to the increase in organic load. The amount of nutrients (nitrate) was higher than the permissible limit for aquatic life, and the levels of ammonia and nitrite were measured within the permissible range for aquaculture. The amount of nutrients (phosphate) was within the permissible limit for aquatic life except for stations 6 to 8, which were in the area of industrial wastewater outlet. Also, the amount of phosphate had a decreasing trend from the estuary station to the ponds. The acidity of the water did not fluctuate much.
The calculation of the Water Quality Index (WQS) showed that all stations one to five had a low rank and quality and stations six to eight had a poor rank in terms of water quality.
The study of toxins in water and sediment showed that agricultural toxins were within the permissible limits and hydrocarbon compounds were reported in the low pollution load range in the region and the amounts of metals in water were within the permissible limits for aquatic life. Although the amounts of metals in sediment compared to the sediment standard indices were within the permissible limits of the US and Canadian sediment standards for aquatic life, we saw an increasing trend in the pond stations compared to the inlet station due to higher organic matter and higher salinity.
The percentage of organic matter in all seasons at the inlet station (Khor Aduleh) is lower than the stations located in the salt extraction ponds. Although the study area is located within the non-polluted areas, due to the inflow of urban sewage effluent (at station 2 above the estuary) and the presence of dead animal and plankton remains and bird droppings and the absence of any remedial measures such as drying the bed and creating water currents and dredging, the amount of organic matter in the salt ponds was higher. The diversity and richness of zoo and phytoplankton species at the inlet station (Odleh estuary) was higher than at the stations inside the ponds. It is possible that unfavorable ecological conditions such as increased temperature and increased salinity, and as a result, a decrease in the amount of dissolved oxygen from the estuary to the ponds, could be a reason for this decrease.
Comparison of abundance and diversity parameters in the recent study and the information records of the region shows that the diversity of macrobenthic groups has decreased significantly compared to previous years. In general, given that we did not observe significant differences in biological parameters such as abundance and diversity, there were not many differences in the diversity and abundance of different classes of benthos in the Odleh Estuary. The results of the water quality indicators based on benthic macroinvertebrates and AMBI confirm the degree of pollution of the studied area. In general, the Odleh Estuary shows a low to moderate pollution status at the stations before the ponds and moderate to severe pollution at the stations inside the ponds, and the biological parameters of benthic communities and other biological parameters indicate a declining trend in ecological quality for the Odleh Estuary, especially in the salt extraction ponds. The percentage of organic matter in all seasons at the inlet station (Odleh Estuary) is lower than at the pond stations. The entry of urban sewage effluent could possibly be a factor in increasing the organic matter load during the high tide and pumping of water into the ponds. Also, considering the 50-year age of the ponds and the organic matter, dead animal and plankton remains, and bird droppings, and the lack of any remedial measures such as drying the bed and creating water currents and dredging, it caused an increase in organic matter in the pond sediments compared to the entrance station of Khor Aduleh.
The fish species caught in the fish sampling are considered to have low economic value. None of these fish are on the list of protected species or, according to the announcement of the International Union for Conservation of Nature (IUCN), on the Red List and are considered to be under threat. Most of them are not valuable and important in terms of fisheries and human consumption or have little food value (fishery economy). The number of white shrimp caught was very small. Although the species caught have little economic value, their ecological importance makes it necessary to prevent their loss as much as possible and to consider appropriate strategies to preserve or eliminate these species. Catching species that are inevitably introduced into ponds in the appropriate season and minimizing losses due to increased temperature and creating unsuitable biological conditions is recommended in order to reduce losses.
The results of this study on the total number of coliforms and fecal coliforms showed that the average number of these two indicators in all sampling seasons was the lowest in station 5 and the highest in stations 2 and 3. The results showed that the lowest average value in the two indicators of total coliforms and fecal coliforms in the 4 sampling stations was in spring and the highest in autumn and winter. The number of total coliforms and fecal coliforms in none of the sampling stations was higher than the permissible limit and is not considered a dangerous pollution in this area as a place for aquatic life and fishing.
In general, given the unique conditions of salt ponds in terms of high salinity and evaporation, and the presence of fish and shrimp species in the ponds, regular monitoring and assessment of the quality status are essential to develop appropriate management measures to protect the vital habitats and biodiversity of this aquatic complex.
|
| |