| شماره شناسایی
|
:
|
18886310
|
| شماره مدرک
|
:
|
۶۸۲۳۳
|
| نام عام مواد
|
:
|
[نشریه فنی]
|
| شناسه افزوده
|
:
|
دسترنج، علی
|
|
|
:
|
نور، حمزه
|
|
|
:
|
صالح پور جم، امین
|
| عنوان اصلي
|
:
|
ارزیابی کیفی اثر بندهای خاکی بر تغذیه قنوات، کنترل سیلاب و شاخص های اقتصادی- اجتماعی از دیدگاه بهرهبرداران (مطالعه موردی: حوزه آبخیز خانیک، شهرستان گناباد)
|
| نام نخستين پديدآور
|
:
|
علی دسترنج، حمزه نور، امین صالح پور جم
|
| صفحه شمار
|
:
|
۴۴ص.
|
| وضعیت انتشار
|
:
|
انتشارات پژوهشکده حفاظت خاک و آبخیزداری، ۱۴۰۴
|
| فروست
|
:
|
شماره ثبت ۶۸۲۳۳ مورخ ۰۷-۰۸-۱۴۰۴
|
|
|
:
|
سامانه مدیریت انتشارات علمی
|
| خلاصه یا چکیده
|
:
|
چکیده
در مناطق خشک و نیمهخشک ایران، سیستمهای قنات بهعنوان شریانهای حیاتی تأمین آب کشاورزی و شرب، با چالشهای جدی از جمله کاهش آبدهی مواجه هستند. این پژوهش با هدف ارزیابی جامع اثربخشی پروژههای آبخیزداری (شامل احداث سه بند خاکی) بر احیای قنوات، کنترل سیلاب و تأثیر آن بر ابعاد اقتصادی و اجتماعی معیشت بهرهبرداران در حوزه آبخیز خانیک استان خراسان رضوی انجام شد. این مطالعه به روش توصیفی-تحلیلی و با رویکرد پیمایشی انجام گرفت. جامعه آماری تحقیق، سرپرستان ۱۲۰ خانوار بهرهبردار روستای خانیک بودند که با استفاده از فرمول کوکران، حجم نمونهای متشکل از ۷۲ نفر به روش نمونهگیری تصادفی ساده انتخاب شدند. دادهها با استفاده از پرسشنامه محققساخته که روایی آن توسط متخصصان و پایایی آن با ضریب آلفای کرونباخ (83/0) تأیید شد، گردآوری گردید. دادهها با بهرهگیری از آمار توصیفی و آزمون ناپارامتریک فریدمن در نرمافزار SPSS تجزیه و تحلیل شد. یافتهها حاکی از موفقیت قابلتوجه پروژه در دستیابی به اهداف اصلی و فرعی بود. از دیدگاه بهرهبرداران، افزایش آبدهی قنوات با میانگین رتبه 19/21، بهعنوان مؤثرترین نتیجه اقدامات شناخته شد و ۳۵ درصد از پاسخدهندگان این تأثیر را در حد خیلی زیاد ارزیابی کردند. همچنین، اقدامات آبخیزداری بهطور معناداری منجر به کاهش خسارات سیلاب (با اولویت کاهش سیل در روستا، کاهش خسارت به منازل و اراضی کشاورزی) و تأثیرات اقتصادی مثبت از جمله افزایش قیمت اراضی باغی و زراعی و بهبود تولیدات شده بود. مشارکت و رضایتمندی جامعه محلی در حد مطلوبی گزارش شد، بهطوری که ۷۲ درصد از افراد از اجرای پروژه رضایت داشتند. با این حال، تأثیر پروژه بر شاخصهایی مانند توسعه دامداری و کاهش مهاجرت محدود بود.
نتایج بهوضوح نشان میدهد که اگرچه کنترل سیلاب یکی از اهداف طراحی بندهای خاکی بوده است، اما در این مطالعه موردی، احیای قنوات بهعنوان بارزترین دستاورد پروژه از منظر ذینفعان شناخته شد. این پژوهش مؤید آن است که پروژههای آبخیزداری هنگامی که با مشارکت فعال جامعه محلی و با اهداف چندمنظوره (آبخیزداری، آبخوانداری و احیای قنات) اجرا شوند، میتوانند نقش حیاتی در تضمین معیشت پایدار و ایمنی زیست محیطی در مناطق خشک ایفا کنند.
|